01/08/2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Haziran 2023 Tarihli ve E: 2022/120, K: 2023/107 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı
- GİRİŞ
Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nin, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (“CMK”) hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunu düzenleyen 231. maddesinin 5 ve buna bağlı olarak da 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14 numaralı fıkralarının Anayasa’nın 17.maddesine aykırılığı gerekçesiyle iptalini talep eden 2022/120 numaralı Anayasa Mahkemesi başvurusu sonuçlanmıştır.
- HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (“HAGB”) CMK’nın 231. maddesinde düzenlenmiş olup ceza yargılaması sonucunda verilecek mahkûmiyet hükmünün açıklanmasının belirli şartlara bağlı olarak ertelenmesini ifade etmektedir. HAGB’ye karar verilebilmesi için öncelikle (i) kovuşturmaya ilişkin yargılama usulünün uygulanması, (ii) iddia, savunma ve delillerin değerlendirilmesi, (iii) isnat edilen eylemin sanık tarafından gerçekleştirildiğinin, (iv) eylemin suç teşkil ettiğinin ve (v) bu suça göre hükmedilecek cezanın da iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olduğunun saptanarak yargılamanın bitirilmesi gerekmektedir. Bir başka deyişle, sanığın suçu işlediğinin sabit görülmediği durumlarda HAGB kurumu uygulama alanı bulamayacaktır.
HAGB kurumunun işletilebilmesi için;
- Sanığın daha önce kasten işlediği bir suçtan mahkumiyeti bulunmaması,
- Hem mağdurun hem de kamunun uğradığı zararın giderilmiş olması,
- Yargılamayı yapan mahkeme tarafından sanığın yeni bir suç işlemeyeceği kanaatine varılmış olması gerekir.
Bu şartların gerçekleşmesi halinde sanık eğer hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul ederse kendisi için HAGB hükümleri uygulanır.
Hükmün açıklanmasının ertelenmesi bir denetim süresini ifade eder. Bu süre içinde sanık tarafından kasten bir suç işlenmezse ve HAGB şartlarına uyulursa, kendisi hakkında verilen ceza kararı ortadan kaldırılır.
- BAŞVURUNUN ÖZETİ
Başvuru kararında özetle; HAGB kararı verilmesinin mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek kuralların Anayasa’nın 17. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
- BAŞVURUNUN İNCELENMESİ
Bahse konu Karar, HAGB kurumunu Anayasa madde 17 çerçevesinde incelemiştir. Madde hükmünün amacının, (i) kişinin maddi ve manevi varlığına ilişkin bir ölüm ya da yaralama olayında mevzuat hükümlerinin etkili bir şekilde uygulanması ve (ii) sorumluların tespit edilerek hesap vermelerinin sağlanması olduğu yönünde hüküm kurulmuştur.
İlgili Karar’da, her ne kadar bu kapsamda açılmış olan tüm davaların mahkûmiyetle ya da belirli bir ceza kararıyla sonuçlanması zorunluluğu bulunmamaktaysa da usul yükümlülüğünün bir unsuru olarak tespit edilen sorumlulara fiilleriyle orantılı cezalar verilmesi ve mağdur açısından uygun giderim sağlanması gerektiğinin altı çizilmiştir. İşlenen suç ile verilen cezalar arasında orantısızlık olması ya da hiç ceza verilmemesi durumunda bu tür eylemlerin önlenmesine yardımcı olacak caydırıcı etkilerin sağlanamayacağı ve kişilerin fiziksel ve ruhsal bütünlüklerinin idari ve yasal mevzuat aracılığıyla korunması hususundaki pozitif yükümlülüğün yerine getirilemeyeceğine yönelik kanaat oluşmuştur. HAGB kurumunun iptaline ilişkin Karar’da dikkat çeken hususlardan biri HAGB’nin niteliğine ilişkin kurulan hükümdür. Bu hükme göre HAGB ceza niteliğinde değil kişiyi yalnızca ceza tehdidi altında bırakan bir kurumdur.
Sonuç olarak HAGB kurumunun mevcut haliyle kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarını önlemekte yetersiz kaldığı ve başta ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı olmak üzere temel hak ve özgürlükler üzerinde caydırıcı etki doğurduğu anlaşılmıştır.
- HÜKÜM
CMK madde 231’in 5. fıkrasının ilk cümlesi olan “Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl (2) veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.” hükmü Karar ile oyçokluğuyla iptal edilmiştir. Hükmün iptali nedeniyle uygulanma imkânı kalmayan 231. maddenin 5 numaralı fıkrasının ikinci ve üçüncü cümleleri ile 6 ila 14 numaralı fıkralarının ve 6216 sayılı Kanun’un 43. maddesinin (4) numaralı fıkrası gereğince iptallerinin gerektiği de Karar’da belirtilmiştir. Karar, 1 Ağustos 2023 tarihinde 32266 sayılı Resmî Gazete’de yayınlandığı tarihten itibaren bir yıl geçmesi ile yürürlüğe girecektir.
- SONUÇ
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle CMK’nın HAGB’yi düzenleyen 231. maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, uygulanma imkânı kalmayan diğer hükümlerinin iptallerine, Karar’ın Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren bir yıl sonra (1 Ağustos 2024) yürürlüğe girmesine karar vermiştir.
Av. Mahmut BarlasAv. Ece Akbaba
Published :
Categories: White-Collar Investigations & Criminal Law