Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

1. GİRİŞ

12 Mart2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmî Gazete’de yayınlan 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile vergi mükelleflerinin vergi ve sigorta primleri başta olmak üzere kamuya olan yükümlülüklerinin yapılandırılması, vergi ve matrah artırımı gibi bazı yenilikler getirilmiştir.

İşbu bülten yazımızda şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı borç yapılandırması düzenlemesi olan 7440 sayılı Kanun’un getirmiş olduğu yenilikleri vergi yapılandırılması ve vergi/matrah arttırımı başlıkları altında bilgilerinize sunarız.

2. VERGİ BORÇLARININ YAPILANDIRILMASI

Ülkemizde yaşanan ekonomik sıkışıklıklar neticesinde tahakkuk eden vergi ve buna bağlı olarak vergi borçlarının yapılandırmalarına ilişkin düzenlemeler ortaya çıkmaktadır. İşbu bülten yazımızda izah etmek istediğimiz bu düzenlemeyi diğer vergi yapılandırmalarından ayıran en önemli husus; şimdiye kadarki en kapsamlı borç yapılandırması olmasıdır.

İşbu düzenleme ile toplamda 13 kurumun yaklaşık 1 trilyon 300 milyar Türk Lirası alacağının yapılandırılması gündeme gelmiştir. Bu hususa ek olarak; günümüze kadar yürürlüğe giren yapılandırma yasalarında düzenleme alanı bulmayan bazı cezalar/yaptırımlar da bu düzenleme kapsamına dahil edilmiştir.

Bazı maddeler hariç olmak üzere yayım tarihinde yürürlüğe giren Kanun’a kadar çıkarılan yapılandırma yasalarında düzenleyici ve denetleyici kurumların verdiği idari para cezaları hep yapılandırma kapsamı dışında tutulmuştur. İlk defa bu Kanun ile daha önceki yapılandırma yasalarında düzenleme alanı bulmayan cezalar ve vergi daireleri tarafından takip ve tahsil edilen adli para cezaları bahse konu yapılandırma düzenlemesi kapsamında dahil edilmiştir. Yapılandırma sonucu hesaplanan tutarların taksitle ödenmek istenmesi halinde öngörülen süre; şimdiye kadarki düzenlemelerde genellikle azami olarak 36 ay ile sınırlı tutulmakta iken ilk defa bu düzenleme ile Kanun hükümlerinden faydalanmak isteyen borçlu mükellefler için öngörülen azami süre 48 aya çıkartılmış ve 48 eşit taksitte ödeme imkânı tanınmıştır.

Bahse konu yapılandırmadaki büyük pay Hazine ve Maliye Bakanlığı (“Bakanlık”) ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na (“SGK”) aittir. Vergi dairelerinde toplamda 837 milyarlık bir borç yapılandırılacaktır.

Bu tutarın a 521 milyar Türk Lirası asıl alacağa, 316 milyar Türk Lirası ise ceza ve gecikme zammı ile faizinden oluşmaktadır. SGK açısından ise 361 milyar liralık bir borç yapılandırılması söz konusudur.

Vergi dairelerine borcu olan mükelleflerin sayısı 14 milyondan fazladır. SGK’ya ise 3 milyondan fazla işyerinin, 14 milyondan fazla da kişinin borcu mevcuttur. Bu sebeple bahse konu yapılandırma düzenlemesi oldukça kapsamlı niteliktedir.

İşbu yapılandırmada öngörüldüğü üzere 2 bin Türk Lirası’nın altındaki borçlar silinecektir. Bu tutarın altında borcu olanların sayısı ise 7 milyondan fazladır. Borçların silinmesi için bir başvuru yapılmasına ihtiyaç bulunmadığını ve borçların Bakanlık tarafından kendiliğinden silinecek olduğunu da belirtmek isteriz.

Kanun 12 Mart 2023 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup, düzenlemede. İlgili kurumların başvuru usullerini kendilerinin belirlemeleri ve yayınlamaları öngörülmüştür. Kimi kurumlar başvuru usullerini yayınlamaya başlamış ve hatta başvuruları almaya da başlamıştır.

(i) Kesinleşmiş borçların yapılandırılması, (ii) kesinleşmemiş ve dava safhasında bulunan alacakların yapılandırılması ve(iii) tarhiyat ve inceleme aşamasında bulunan alacakların yapılandırılmasına ilişkin başvurular da Bakanlık tarafından alınmaya başlamıştır.

Kanun’da başvuru süresinin son günü 31 Mayıs 2023 tarihi olarak belirlenmiş, yapılandırmaya ilişkin ilk taksitin ise 30 Haziran 2023 tarihine kadar ödenmesi gerekliliği düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanlığı kararı ile bu belirtilen sürelerin 1 aya kadar uzatılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Borçların kapsamına birincil ve en önemli olarak aşağıda detaylıca belirtilen vergi borçları, ikinci sırada ise idari para cezaları yer almaktadır.

Trafik para cezaları, askerlik idari para cezaları, seçim idari para cezaları, nüfus idari para cezaları, köprü-otoyol kaçak geçiş cezaları, üst kurullarca verilen idari para cezaları, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun kaynaklı idari para cezaları, öğrenim ve katkı kredisi borçları, madenlerden devlet hakkı, ecrimisiller, haksız alınan destekleme ödemeleri, kaynak kullanımı destekleme fonu,

vb. cezalar ile adli para cezaları bu yapılandırma kapsamına giren alacaklardandır.

SGK’ya karşı olan borçlar bakımından ise (kamu alacakları açısından) tüm prim borçları yapılandırma kapsamına girmektedir.

31 Aralık 2022 tarihi itibariyle doğmuş/muaccel hale gelmiş borçlar, Kanun’un 2. maddesi kapsamında yapılandırmaya tabidir.

2022 yılına ilişkin geçici vergiler ise kanun kapsamına alınmamıştır.

Yapılandırma açısından değerlendirildiğinde; anaparalarda bir indirimin söz konusu olmadığını söylemek gerekmektedir. Bir başka deyişle indirimler; (i)anaparaya işleyen gecikme zammı, (ii) gecikme faizi ve

(iii) kesinleşmeden önce tahakkuk eden bir vergi cezası varsa bunların kaldırılmasına ilişkindir.

Bahse konu faizler/zamlar silinerek yerine Yİ-ÜFE faiz oranında yeniden bir faiz hesaplanacaktır.

2.1. KESİNLEŞMİŞ BORÇLARIN YAPILANDIRILMASI

Kesinleşmiş borçlarda yapılandırma, Kanun’un 2. maddesi gereğince 31.12.2022 tarihinden (bu tarih dahil) önceki dönemleri; beyana dayanan vergilerde ise bu tarihe kadar verilmesi gereken beyannamelere ilişkin vergiler ve vergi cezaları ile bunlara bağlı gecikme faizleri, gecikme zamları gibi fer’i alacakları kapsamaktadır.

Kanun, yayım tarihi itibariyle vadesi geldiği halde ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz geçmemiş bulunan(i) vergiler ve vergi cezaları, (ii) idari para cezaları, (iii) 6183 sayılı Kanun’a göre takip edilen alacaklar, (iv) gümrük vergileri ve idari para cezaları ile bu alacaklara ilişkin her türlü faiz, zam, gecikme zammı, gecikme faizi, gecikme cezası gibi fer’i alacakların yapılandırılmasına imkân sağlanmaktadır.

Kanun’da ihtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden alacakların da kesinleşmiş alacak olarak yapılandırılacağı belirtilmiştir.

Dönem itibariyle yapılandırma kapsamına giren borçlara ilişkin yapılandırma başvurusu yapılabilmesi için bunların Kanun’un yayımı tarihi itibariyle (yayım tarihi dahil olmak üzere) kesinleşmiş olması ve vadesi geldiği halde ödenmemiş ya da ödeme süresinin henüz geçmemiş olması gerekmektedir.

Kesinleşmiş borçlar ile ilgili yapılandırma düzenlemesi aşağıdaki şekilde uygulanacaktır:

Borç asıllarının tamamı (anapara) tahsil edilecektir. Anaparada indirim uygulanması söz konusu

değildir.

Gecikme faizi ve gecikme zammı gibi fer’i amme alacakları silinecek ve bunların yerine Kanunun

yayımı tarihine kadar yurtiçi ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutar ödenecektir.

Asla bağlı olarak kesilen vergi cezaları (vergi ziyaı cezası) ve bu cezalara bağlı gecikme zamlarının tamamı silinecek ve silinen gecikme zamlarının yerine Yİ-ÜFE ile hesaplanan tutar ödenecektir.
- Asla bağlı olmayan vergi cezaları ile iştirak nedeniyle kesilmiş vergi cezalarının ise %50’si silinecektir.

Yİ- ÜFE tutarı yıllık %9, aylık %0,75 şeklinde olup bu tutarın peşin ödenmesi halinde Yİ-ÜFE tutarının da %90’ına denk düşen kısmı silinecektir.

Önemle belirtmek isteriz ki; bu Kanun’un kapsadığı dönemlere ilişkin olup, bu Kanun’un yayım tarihi itibariyle yargı kararı ile kesinleştiği halde mükellefe ödemeye yönelik tebligatın yapılmadığı alacaklar için mükelleflerce bu Kanun’da öngörülen süre ve şekilde başvuruda bulunulması koşuluyla bu alacaklar da kesinleşmiş alacaklara ilişkin yukardaki şartlar dahilinde yapılandırılabilecektir.

Ancak, Kanun’un 2., 3. ve 7. maddesindeki düzenlemelerden yararlanmak isteyen borçluların bahse konu maddelerde belirtilen şartları sağlamalarına ilave ve ayrıca olarak dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri ve kanun yollarına başvurmamaları gerekmektedir.

2.2. KESİNLEŞMEMİŞ VEYA DAVA AŞAMASINDA BULUNAN BORÇLARIN YAPILANDIRILMASI

İlk derece yargı mercileri nezdinde dava açılmış ya da dava açma süresi henüz geçmemiş olan ikmalen, re’sen veya idare tarafından yapılmış vergi tarhiyatları ile gümrük vergilerine ilişkin tahakkuklarda yapılandırmadan faydalanılması halinde;

Vergilerin/gümrük vergilerinin yüzde 50’si ile bu tutara ilişkin faiz, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı silinerek yukarıda bahsedilen Yİ-ÜFE hesaplaması uyarınca hesaplanacak olan tutar ödenecektir.
- Asli alacaklara bağlı vergi cezaları/idari para cezaları ile bu cezalara bağlı gecikme zamlarının tamamı silinecektir.
- Asli alacaklara bağlı olmayan cezaların %25’i ödenecek, %75’i ise silinecektir.

Kanun’un yayım tarihi itibariyle istinaf veya temyiz süreleri geçmemiş ya da istinaf/itiraz veya temyiz yoluna başvurulmuş ya da karar düzeltme talep süresi geçmemiş veya karar düzeltme yoluna başvurulmuş işlemlerde, Kanun’un yayım tarihinden önce verilmiş en son kararın;

Terkin kararı olması halinde, ilk tarhiyata/tahakkuka esas alınan vergilerin/gümrük vergilerinin %10’u ile,
- Tasdik veya tadilen tasdik kararı olması halinde, tasdik edilen vergilerin/gümrük vergilerinin tamamı, terkin edilen vergilerin/gümrük vergilerinin %10’u ödenecektir.
- Asli alacaklara bağlı cezalar ile faiz, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı silinecek olup silinen faiz, gecikme faizi ve gecikme zammının yerine yurtiçi ÜFE ile hesaplanacak tutarın ödenmesi gerekecektir.
- Asli alacaklara bağlı olmayan cezaların ise terkin kararı varsa % 10’u; tasdik kararı varsa % 50’si ödenecek, geri kalanı silinecektir.

Danıştay veya bölge idare mahkemesi tarafından verilen en son kararın bozma kararı olması halinde vergilerin/gümrük vergilerinin % 50’si ile faiz, gecikme faizi ve gecikme zammının yerine Yİ-ÜFE oranları uyarınca hesaplanacak tutarın ödenmesi durumunda;

Vergilerin/gümrük vergilerinin asıllarının (anapara) % 50’si,
- Vergi aslına bağlı vergi cezası/idari para cezası ve gecikme zamlarının tamamı,
- Asli alacaklara bağlı olmaksızın kesilen vergi cezaları (usulsüzlük, özel usulsüzlük) % 75’i silinecektir. Söz konusu hükümlerden yararlanılması için bu kapsama giren alacaklara karşı dava açılmaması, açılmış davalardan vazgeçilmesi ve kanun yollarına başvurulmaması gerektiğini önemle belirtmek isteriz.

2.3. İNCELEME, TARHİYAT VE UZLAŞMA SAFHASINDA BULUNAN İŞLEMLERE YÖNELİK BORÇLARIN YAPILANDIRILMASI

Kanun’un 4. maddesine göre inceleme ve tarhiyat aşamasındaki alacaklar için dava açma süresi henüz geçmemiş ise (tarhiyat aşamasındakiler için) dava açmak yerine Kanun’dan yararlanılması tercih edilirse (i) vergi

aslının %50’si, (ii) vergi ziya cezasının tamamı ve (iii) vergi aslına bağlı olmayan cezaların yüzde 75’i kaldırılmaktadır.

Uygulanan gecikme zammı ve fer’i alacaklar kaldırılmakta, Yİ-ÜFE faizi hesaplanmaktadır. Peşin ödeme halinde ise Yİ-ÜFE faizinin yüzde 90’ı silinmektedir. İnceleme aşamasındakiler için ise; henüz bir rapor düzenlenmemişse ya o yıla ilişkin matrah ve vergi arttırımı yapıp inceleme bitirilebilmekte ya da incelemenin sonucu beklenebilmektedir.

12 Mart2023 tarihi itibariyle, Vergi Usul Kanunu’nun tarhiyat öncesi uzlaşma hükümlerine göre uzlaşma talebinde bulunulmuş, ancak uzlaşma günü henüz gelmemiş ya da uzlaşma sağlanamamış olmakla birlikte; vergi ve ceza ihbarnameleri mükellefe tebliğ edilmemiş alacakların da yukarıdaki şartlar kapsamında yapılandırılması mümkün kılınmıştır.

İnceleme ve tarhiyat safhasında bulunan işlemlerle ilgili olarak yukarıda bahsedilen yapılandırmalardan yararlanılabilmesi için madde kapsamında ödeme başvurusunda bulunulan alacağa ilişkin dava açılmaması gerektiğini ve ayrıca bu mükelleflerin Vergi Usul Kanunu’nun uzlaşma, tarhiyat öncesi uzlaşma ve vergi cezalarında indirim hükümlerinden yararlanamayacak olduklarını dikkatinize sunmak isteriz.

3. MATRAH VE VERGİ ARTTIRIMI

2018 – 2019 – 2020 – 2021 ve 2022 yılları, matrah ve vergi artırımı kapsamındadır.

Kanun’un 5. maddesinde belirtilen şartlar dahilinde matrahlarını/vergilerini artıran mükellefler hakkında, artırımında bulundukları vergiler açısından ilgili dönemlerde vergi incelemesi ve tarhiyat yapılamayacaktır. Ancak bu husus, ortada vergi suçuna ilişkin bir fiilin bulunmadığı hallerde geçerli olacaktır..

Matrah arttırımı sonucunda tahakkuk eden vergiyi ödemeyen mükellefler yapılacak ilk vergi incelemesinde incelenecekler listesine yazılmaktadır. Bu hususun hukuki bir dayanağı olmadığını ve fakat uygulamada bu şekilde cereyan ettiğini de önemle belirtmek isteriz.

Gelir veya Kurumlar Vergisi yönüyle matrah artımından yararlanmak isteyen mükellefler 31.05.2023 tarihine kadar ilgili yıl matrahlarını aşağıdaki tabloda yer alan oranlarda artırmak ve artırılan tutarlar üzerinden

%20 oranında hesaplanacak vergiyi ödemek zorunda olacaklardır.

Dönem	Artırım Oranı (%)	Kurumlar Vergisi Asgari Artırım Tutarı (TL)	İşletme Usulünde Defter Tutan Gelir Vergisi Mükellefleri Asgari Artırım Tutarı (TL)	Bilanço Usulünde Defter Tutanlar ile Serbest Meslek Erbabı Gelir Vergisi Mükellefleri Asgari Artırım Tutarı (TL)
2018	35	200.000	63.800	94.000
2019	30	215.000	66.400	99.600
2020	25	230.000	70.500	105.800
2021	20	260.000	75.000	112.400
2022	25	500.000	105.000	200.000

Vergiye uyumlu mükellefler artırım tutarının %15’ini, vergiye uyumlu olmayan mükellefler ise % 20’sini ödeyeceklerdir. Vergiye uyumlu mükellefin belirlenmesinde; gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni süreleri içinde vermiş, bu vergi türlerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiş ve bu vergi türleri için bu Kanun kapsamında yapılandırmadan yararlanmamış olmaları şartları aranacaktır. Bu şartları sağlayan mükellefler açısından vergi %15 oranında hesaplanacaktır.

Matrah veya vergi artırımı sonucunda tahakkuk eden vergilerin tamamını, ilk taksit ödeme süresi içerisinde peşin olarak ödeyenlere ise %10 oranında ilave indirim yapılacağı öngörülmektedir.

4. SONUÇ

Toplamda 13 kurumun yaklaşık 1 trilyon 300 milyar Türk Lirası alacağının yapılandırılmasının söz konusu olduğu ve şimdiye kadar düzenlenmiş en geniş kapsamlı borç yapılandırması olan Kanun’un 12 Mart2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmi Gazete’de yürürlüğe girmesi ile getirilen değişikliklere değindiğimiz bülten yazımızda önemli bulduğumuz hususları dikkatinize sunmak istedik.

Bu minvalde vergi borçlarının yapılandırılması ve vergi/matrah arttırımı gibi hususlarda getirilen önemli yeniliklerin ülkemizde yaşanan ekonomik sıkışıklığı bir nebze de olsa rahatlatacağı kanaatindeyiz.

DURUKAN HUKUK BÜROSU

Av. Beliz Özkan

Stj. Av. Ece Akbaba

Av. Ece Akbaba

Published : March 12, 2023
Categories: Other

News & Insights